The Origin of Cadaruhan

Story 1: Origin of Cadaruhan (Original Data Gathered)

Kanang tinyente paman sauna sir nu

Uu tinyente sa barangay, uu tinyente

Naay datu sa Malitbog hinganlan ug titing Escano, sundawu pud kunu tu tinyente   lagi itawag sa iyang mga ka trupa.

Asa man ti?sir padung ug naa natung mga hapun. Muingun kunu adtu ta sa daghang daruhan, kana kunung daghang pungtud daruhan jud kunu ni, uu daghan na jud daruhan diri sauna. Ingun ahung lula ja hingatigan man sauna dinhi kay tungud sa suba ba ma’am kanang ngadtu padung sa ilawun gikan adtu sa ibabaw, murag niingun adtu padung ningdagayday padung ubus.

Sir Mark: Unsay meaning anang hingatigan?bisaya gihapun nan a term te?

Respondent: uu hingatigan ja muingun kunu sir asa man ta padung sir ug naa kunu ang mga hapun adtu? Tas daghang daruhan uu ingana kunu.

Sir Mark: maun nang naning Cadaruhan

Respondent: uh cadaruhan ni sija mau ning sauna Cadaruhan norte ug sur.

Sir Mark: piru katung sauna katung nahimu ning  Cadaruhan usa paning norte ug sur.

Respondent: murag sityu raman mi diria sir. Katu man ang pinaka mother.

Sir Mark: aw sityu ra diay ning sur? Ang norte? Hangtud nahimu na siyag kaugalingun barangay?

Respondent: oo 1979 mau nay pagsipak ani sir.

Sir Mark: kikbali naa nay utlanan asa ang sur ug norte?

Respondent: uu boundary kanang padir sa iskwilahan.

Sir Mark: katung agianan padung Cadaruhan ti unsa pud tu na barangay? Kanang kanadtus ubus.

Respondent: gikan ka sa mahuguc sir kadtus habal-habalan unja naa man tuy crossing ja inig saka nimus pungtud kambalhin man tu nga barangay.

Abegail: New Katipunan

Respondent: katipunan uh new katipunan niya anhi Cadaruhan Norte. Cadaruhan naman karun sir giwah naman ang norte.

Sir Mark: kay kamu ray naay sur?  

Origin of Cadaruhan (Mother Tongue Narrative)

Hingatigan. Mau ni ang daan nga pangan sa Cadaruhan tungud sa suba.

Karun, naay datu sa Malitbog nga usa ka-sundawu nga naay ranggu nga Tinyente. Kini si Titing Escaňo. Sa pag-adtu nija sa Hingatigan, wa sija kahibaw nga Hingatigan ang pangan sa lugar. Kung muadtu sija, muingun sija nga muadtu kunu sila sa lugar nga daghan daruhan.

Nadugay, Cadaruhan na ang tawag nila. Ang pasabut sa Cadaruhan, daghan daruhan.

Origin of Cadaruhan (English Translation Narrative)

Hingatigan, this was the name for Cadaruhan because of the river.

There was once a rich soldier from Malitbog with a rank of lieutenant whose name was Titing Escaňo that used to frequent Hingatigan. As it happens, he does not know the name of the place. So when he asks someone to go there, he just describes it as the place with so many daruhan.

Not long after, it was called Cadaruhan. Cadaruhan means many rice fields.