Ang Kabit

Ched Grant Project - Southern Leyte Folk Literature Collection Outputs

Dihay manag tiajun, ang bana abroad ug nag trabahu sa Africa samtang ang asawa naa ra sa bay. Ang trabahu sa bana sa Africa mangayam u manakup ug mga mananap.

Ang asawa miingun sa ijang bana nga undang na ug trabahu kay dilikadu man ijang trabahu kay mananap lagi nga dagku ag ijang mga pandakpun.

Sa laing dapit, ang amu sa bana nag ingun nga naa sijay ipakuha nga mananap daku, ug ija kini makuha mahimu sijang milyunaryu ky mahal kini nga mananap. Maung giingnan sa bana ag ijang asawa nga ug makuha nija ag mahal nga mananap usa pa sija muundang sa ija trabahu.

Piru minigun ag asawa nga di nija kaya kuhaun ag maung mananap ky tua kini sa lajung dapit sa panggubatan. Bisan sa giingun sa ija asawa, wa ma wad i ug paglaum ang bana ug naningkamut sija nga makuha ag maung mananap ug nag agwanta. Karun, ag ijang asawa ug wa sija sa ila ky naa man diay himuun nga milagru.

Malaumun ag bana nga hapit na nija makuha ag dakung mananap, maung ija giingnan ag ijang asawa nga hapit na sija makauli kay hapit na nija madakpan ag mananap. Ang asawa pud minigun nga “ipadayun na dung kay nasugdan na na nimu”, diay tu nagguul na ag asawa sa ijang pamati.

Usa ka adlaw, miuli ang bana usa ka buwan ag nilabay, giingnan cja sa ija kumpari nga naa lagi kunu milagrung pagahimuun ija asawa. Kay makit an man sa ija pari nga kada uli nija ug mulakaw na sijag balik, mupuli man ag maung laki didtu sa ilang bay. Piru wa mutuu ag bana, kay lagi buutan man kunu ija asawa.

Ug wa magdugay, nag duda na ag bana ug ang ijang himuun, sa sunud nijang uli, di na sija magsaba. Pag uli na sa bana,nakurat ang asawa ug minigun “uy dung d a man lagi ka dung?” mitubag pud ag bana “Wa day gimalas jud day. Di naku makakuha ug mauhun kay nabuta man ku. Na talsikan sa bala ag ahung mata. Unja ag ahung ikabilin nimu day, ahu kang tudluan unsaun pag kablit aning armas.”

Didtu sa kwartu tua di ay didtu ag kabit sa asawa. Migawas ag kabit ug niingun “sshh, basin makakita na?” ug kikasa na sa bana ag armas unja kay nahagbung man ag bala. “ day, hain ra man ag bala day?” nangutana ag bana. “Kani buta na ni” niingun pud ag asawa. Karun niingun na ag bana, “ari day dri. Ahu jud kang tudluan ug unsaun pagkasa” gitutuk sa bana ag pusil sa kabit ug nikatawag hinay.  Ingun ag asawa, “unsaun man ni dung?” mitubag ag bana “Ingani day ibutang sa abaga ng puhan sa armas”.

Ang gamit diay nga armas sa bana mauy ija gamit sa pagpanakup ug mga hayup nga naay siyam ka pirdigu ug pariha sa gamit sa security guard nga kausang butu, daghang bala mugawas. Maung pisag mudagan ag target maigu gihapun. Ingun nag bana “Ingani u, ug magpusil gani ka ug aliwas, Iingun pag sayt” nakatutuk gihapun sa kabit ag armas. “Ug mupusil ka ug aliwas sa kakahujan, ingani pag sayt u” ingun napud ag bana.

Ag kabit nagtan aw kay sintru man nija ag armas maung nikamang sija ug mibalhin. Ingun pud ag bana “Ug mukamang gani ag aliwas day, i ingun pud” nakatutuk lmang gihapun sa kabit ag pusil ug murag nisunud ra nija ag armas. Kikulbaan na ag kabit kay nganung naka tutuk gihapun nija ag armas. Unja karun nakablitan nag kalit ag armas ug naigu ag kabit. Ag kabit nakadagan piru naay dugu-dugu. Niingun na ag bana, “uy, puwa man lagi ag agi?”. Nakadagan na ag kabit ug nahibaw an nga nagpabuta buta ra d ay ag bana.

In1: Unja dha pud tuy kuan nga… kadtung dihay kuan, dihay ijang bana, mau gihapun, mangangajam, piru ag ijang kuhaun nga mananap, sa Aprika man gud tu nanarbahu. Sa Aprika ang mga kalsing mananap tuay daghan didtu. Unja ag ijang gitugun nga “day”. Ah bisaya lagi “dung (the wife talked to her husband) undang na inganang pangitaa dung kay mura man ug dilikadu na kay ang mga hayup klasiklasing hayup nga dagku…”

Kay naa man sijay amu. Unja ning ingun man ijang amu nga mau ning mananapa imung kuhaun. Kay makuha nimu ni, mahimu kang milyunaryu kung makuha nimu ni kay mahal kaaju ning mananapa. Sa Aprika lagi kay daghan mang klasing mananap didtu.

Na karun ijang giingun ijang asawa nga “day, muundang ku kung makuha na nahu ning mananapa.” (said the husband to his wife)

“Na lisud na makuha nimu dung kay tua man jud na sa panggubatan ng kuana” (Answered by the wife)

Mau tung ija (the husband) jung gi agwantahan. Sus karun ag asawa, wa man sija nagtuu nga ag ijang asawa maghimu ug mga milagrung buhat ba.

Kay kanang banang naay pantia nuh di ag laki muningun pud nga ay kinin ahung baji kay daghang kwarta ni. Nadatu na sila. Kibali ag baji, gitintal sa laing laki.

Ag ijang bana, malaumun ag ijang bana maaju ag gikan maaju gud.

So karun pag-uli nija, hapit na jud nakit i ag maung mananap. Murag sa ahung pang isip duul na. Mau tung ning ingun nalang pud ag ijang asawa nga “sigi dung padajun dung kay mau naman nay imung gisugdan.”

Piru ag baji nagbishu na d i.

Karun pag-uli nija, mga abtan na ug buwan, ning ingun na ag ijang kumpari nga pri, matay pri naghimug milagru ag imung asawa.

“ih?” (answered by the husband)

“Naa lagi pri kay, pag gikan nimu naa may laki mubaws ug sud didtu sa inju.” (answered by the friend)

Di sija mu tuu. Tuu nga ag ahung asawa arang buutana. Di ku mutuu pri. Na basta kay ahu nakang giingun.

Na karun, murag nagduda najud kay kada uli nija, Ag ijang style bigla sija inig uli nija.

Unja, “uy dung d a man lagi ka dung”? (Asked by the wife)

“Wa day gimalas jud day. (Answered by the husband) Di naku makakuha ug mahuun na kay nabuta man ku.” Naigu sa bala nakuan, nakuan nahu na tagsikan sa bala ag ahung mata. Unja ag ahung ikabilin nimu day, ahu kang tudluan unsaun pag kablit aning armas.”

Didtu sa ilang kwartu. Distu gajud tud i sija. Piru ag laki, dihag laki. Nagtuu man lagi sija… Ingun nag bana (kabit sa asawa) “ shh, basig kita na”

Ijang (the husband) gikasa ag armas nabala nahud. Drig ijang lamut unja “day, hain ram nag bala day?”

Ingun na ag kadtung asawa, knai buta na ni.

Piru ag armas ija mang tudluan lagi. Ari day dri. Ahu jud kang tudluan ug unsaun pagkasa. Ag armas nakatutuk sa laki (kabit sa baji) (chuckles).

Karun ag asawa, “unsaun man ni dung?” (ingun ag asawa)

(Ingu nag bana) “Ingani day ibutang sa abaga ng puhan sa armas…”

Kayingun man tu nga ag armas murag pangkuan lagi pang naay siyam ka pirdigu mulabas ba. Bisag laju ra. Imagin di masintru, unja kay siyam man ka pirasu sa… ug mudagan maigu gajud. Mau nay giingun nga pamabuy ba. Naay panggamit sa sikyurity bitaw na armas. Nga kausang putuk, daghang bala nga mugawas.

“Ingani u, ug magpusil gani ka ug aliwas, Iingun pag sayt” Na, kay nakatutuk sa kuan (kabit sa baji) Ug mupusil ka ug aliwas sa kagubatan, ingani pag sayt u.

Ingun na ag baji nga ah wan a ni kay pagkuha sa bala kay dri rag kamut. Piru nagpabuta buta ra ag bana. “Day buta naku, ag ikabulin ra nahu nimu, kining pagpusil.”

Ning ingun na ag laki (kabit sa baji) nga “uy, sintru man na”.

Tungud sa kakulba kay nakatutuk man, ning kamang ag kadtung laki. Hing balhin ba. Ning ingun pud a gag ijang bana nga “Ug mukamang ngani ng aliwas day, i ingun pud”

Sus. Tutuk gihapun. Piru natukmaan pud kay mukamang d I ng, pananglitan mubalhin sa sanga ang aliwas sa punuan, i ingun pud nimu ag armas.

Nay! Arang kulbaa kaya g kadtung laki (bana) kay sintru man gihapun.

“U, day sintru man lagi na?” (asked by the paramour of the the wife)

“Ah, samba ra. Samba ra na”.

Nangita d i ug sintru na. Sus nakablitan man. Arang pagkahagsak. Piru nakadagan. Wa ma, wa gihapun maantimanu, nakadagan.

Ning ingun ag bana, “nuh, puwa man lagi ag agi.”

Kay agi sa bala pusil, ah kadugu lagi. Sinngit ag… Naku buhi pa ag kuan nagka dagan dagan.

Unja uki paka? Basig di na. a hahahaha. (In1Asking me if I am still willing to her for more stories)